نگاهی به کتاب «صنایع دستی استان اصفهان، به روایت اسناد»

سامیه بختیاری، پژوهشگر تاریخ و نویسنده این کتاب در گفت وگو با ایسنا، اظهار کرد: کتاب «صنایع دستی استان اصفهان به روایت اسناد» درباره اسناد منحصر به فردی درباره صنایع دستی است که به تازگی توسط انتشارات اصفهان منتشر شده است. و خانه ملت ها و بنیاد میراث ناملموس گفت: مرحوم فریدون الهیاری مدیرکل سابق میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان در همایشی ایده نگارش را مطرح کرد. دایره المعارف صنایع دستی کشور. خصوصاً یک دایره المعارف موضوع صنایع دستی را در استان اصفهان مطرح کردند و من چون علاقه مند به همکاری با استاد بودم، فهرستی از اسناد صنایع دستی را به همراه طرح پیشنهادی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ارائه کردم که با آن موافقت شد. . از سال 1995 من این اسناد را از آرشیوهای مختلف محلی جمع آوری کرده ام.

این پژوهشگر تاریخ گفت: با توجه به اینکه پایان نامه دکتری من در زمینه صنعت گردشگری بود، در آن زمان مشغول جمع آوری اسناد در زمینه صنایع دستی و گردشگری بودم. در آوریل 2017 گزارش پروژه را در قالب دو جلد (جلد اول اسناد صنایع دستی استان اصفهان دوره قاجار اول و پهلوی و جلد دوم اسناد صنایع دستی پهلوی دوم) در زمینه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان استان اصفهان و اسناد این دو کتاب به او به ترتیب زمانی با نمایه کلی تنظیم شده است. در مارس 2019 متوجه شدم که برای چاپ کتاب اقدامی نشده است و در ملاقاتی که با مرحوم الهیاری داشتم، پیشنهاد داد مقدمه ای بر تحقیقی درباره وضعیت صنایع دستی استان اصفهان در دوره پهلوی بنویسم. .

وی خاطرنشان کرد: در اواسط خرداد 1400 پس از فوت فریدون الهیاری به پیشنهاد یکی از اساتید این کتاب را در سامانه انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی بارگذاری کردم زیرا در آن زمان به دلیل با توجه به شیوع ویروس کرونا، امکان مراجعه حضوری به این سازمان وجود نداشت. پس از بررسی، کتاب مورد بازبینی قرار گرفت که مهم ترین آن تغییر اسناد از چینش تاریخی به موضوعی بود. با توجه به اینکه فایل نهایی کتاب دارای نمایه بود، مجبور شدم مدارک را مجدداً مطالعه کنم و هر سند را بر حسب موضوع به ترتیب زمانی در پرونده قرار داده و مجدداً کتاب را برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ارسال کردم و گواهی قبولی و چاپ را از این سازمان دریافت کردم.

بختیاری توضیح داد: کتاب ویرایش شد و در مرحله صفحه آرایی قرار داشت. قرار بود سازمان اسناد و کتابخانه ملی این کتاب را برای نمایشگاه کتاب 1402 چاپ کند که این اتفاق نیفتاد و با تغییر دولت، تیم انتشارات سازمان تصمیم به ارزیابی مجدد کتاب های مصوب دولت قبل گرفتند. و کم کم این بحث مطرح شد که چرا پژوهشگاه میراث فرهنگی اسناد صنایع دستی را چاپ نمی کند، چرا محقق مستندات را شرح و توضیح نمی دهد و اصلا چرا باید اسناد دوره پهلوی چاپ شود؟ در نوامبر 1402 م مدیر انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی پس از دو سال و نیم با چاپ این کتاب موافقت نکرد و کتاب به من برگردانده شد و من نتوانستم از حق خود در برابر یک سازمان گسترده و طولانی دفاع کنم.

وی با اشاره به اینکه کتاب «صنایع دستی استان اصفهان به روایت اسناد» عنوان هفتم کتاب تألیف وی است و علاوه بر آن نویسنده 44 پژوهش علمی داخلی و خارجی است، ادامه داد: در نهایت صفحات را مرتب کردم. از کتاب و نسخه ای آن را برای انتشارات اصفهان شناسی، خانه ملت ها و بنیاد فرستادم میراث ناملموسی برای قدردانی که خوشبختانه ریاست محترم اصفهان شناسی و شورای پژوهشی آن، اسناد و پژوهش های تاریخی ارزشمند و اعتباری و محمد عیدی مدیر چاپ نیز بر مراحل مختلف چاپ نظارت دارند. طرح های زیادی برای جلد کتاب پیشنهاد شد اما طرح مهدی تمیزی را انتخاب کردند که بسیار هنرمندانه است. زیبایی روزنامه نگاری، خانه ملت ها و بنیاد میراث ناملموس اصفهان در این است که کتاب هایی مانند سازمان اسناد و کتابخانه ملی را مسدود نمی کند و پژوهشگران و خوانندگان به راحتی می توانند کتاب را تهیه کنند.

این پژوهشگر تاریخ خاطرنشان کرد: در پایان هر فصل توضیحی درباره آن موضوع و سپس مستندات آن آمده است و تفاوت این کتاب با سایر کتب اسنادی در این است که برای هر مبحثی که شامل یک تا بیست عنوان سند باشد، وی با بیان اینکه در این مورد اسناد متعددی در این خصوص وجود دارد که از کدام سال و هر یک از برگه های اسناد نیز عنوانی دارد، افزود: به جز 6 صفحه اول که اطلاعات شناسایی کتاب است، من شخصاً تمام صفحه بندی این کتاب را انجام دادم، مال او کردم نمایه های تخصصی، از فهرست مطالب و فهرست ترتیبی این اسناد استفاده کردم و قسمت پژوهشی آن را نیز بر اساس اسناد و گزارش های دولتی نوشتم.

نویسنده کتاب «صنایع دستی استان اصفهان به روایت اسناد» در تشریح عناوین فصول این کتاب گفت: این کتاب دارای 10 فصل است; فصل اول درآمد حاصل از صنایع دستی استان اصفهان شامل راه اندازی فروشگاه های صنایع دستی، تاسیس تعاونی ها، آمار و حقوق هنرمندان صنایع دستی، صنایع دستی شهرستان های استان اصفهان و مستندات آماری صنایع دستی استان اصفهان می باشد. در فصل دوم محصولات دستبافت شامل منسوجات و پوشاک سنتی، گلدوزی، چرم دوزی، ابریشم، پارچه های بافته و نبافته و سوزن دوزی سنتی است و در این قسمت به تعاونی سوزن دوزی بانوان اصفهان نیز اشاره شده است. فصل سوم چاپ سنتی، سبک شناسی یا چیتازیس، شرکت تعاونی نقاشی اصفهان و اسناد چاپ سنتی استان اصفهان. فصل چهارم صنایع دستی فلزی، مهر زنی مس و برنج، نقره سازی، ملیله سازی، چنگر در نجف آباد است که شرکت های تعاونی هر کدام علاوه بر اسناد صنایع فلزی اصفهان توضیح داده شده است.

بختیاری افزود: پنجمین فصل صنایع دستی مسترفه شامل میناکاری، مینیاتورسازی، صدفی، پاپیه ماشه و اسناد صنایع دستی مصطرفه در اصفهان است. فصل ششم کاشی و سفال و سرامیک سنتی که شامل کاشی و سرامیک سنتی شهرضا می باشد که بر اساس اسناد و گزارشات دولتی نوشته شده است. فصل هفتم صنایع دستی منبت گلپایگان، شرکت تعاونی حاتم سازان، منبت چوب گلپایگان، تعاونی حاتم سازان، منبت چوب گلپایگان، شرکت تعاونی منبت گلپایگان، تراشکاری و کاغذهای نجاری اصفهان است. فصل هشتم نمایشگاه‌های صنایع دستی داخلی و خارجی است که به برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، شرکت در نمایشگاه‌های خارجی و مستندات نمایشگاه‌های صنایع دستی در داخل و خارج از کشور می‌پردازد.

وی افزود: فصل نهم آموزش صنایع دستی در سطح منطقه ای، ملی و بین المللی و فصل دهم توسعه و ترویج بازاریابی صنایع دستی در استان اصفهان است. لازم به ذکر است که اسناد ذکر شده در کتاب، از زوایای مختلف، می تواند مقالات علمی فراوانی را در اختیار پژوهشگران حوزه های مختلف و روزنامه نگاران فعال در حوزه صنایع دستی قرار دهد. همچنین اکثر اسناد این مجموعه از آرشیو ریاست آرشیو و تاریخ دیپلماتیک وزارت امور خارجه است که خواندن آن آسان نیست و هفته ها طول می کشد.

بختیاری بابیان اینکه این کتاب دارای پنج نمایه تخصصی است که شامل مشخصات افراد، فهرست صنایع دستی و برخی ابزار آنها، فهرست شرکت ها، مؤسسات و کارگاه ها و نمایشگاه ها و فهرست اقوام و موقعیت های جغرافیایی است. ادامه داد: این کتاب برای دانش پژوهان هنر، تاریخ، هنر و صنایع دستی است و افرادی که در زمینه بازاریابی و تجارت صنایع دستی فعالیت می کنند مرتبط هستند و می توانند از مصوباتی که دولت و مجلس در زمان خود برای روستایی ها امتحان کرده اند استفاده کنند. صنایع دستی برای فروش حتی در خارج از کشور، ایده گرفتن.

این پژوهشگر تصریح کرد: عنوان کتاب بعدی اینجانب که هم اکنون در دست چاپ است، «فراشباشی حضرت والا، فرازوفرود زندگید مصطفی قلی خان، فراشباشی ظل السلطان» است که اواخر اسفندماه یا اوایل سال جدید توسط بنیاد موقوفات محمود افشار منتشر می شود. سال مصطفی کولی خان یکی از دولتمردان گمنام دوره قاجار بود که در دوران طلایی سلطنت ظلالسلطان یعنی فرمانروای ظلالسلطان بود. از 1296 تا 1305 بعد از هجرت این کتاب نیز سه ماه را در مرحله داوری در بنیاد موقوفات افشار گذراند و سپس پذیرفته شد. امیدوارم کتاب صنایع دستی استان اصفهان مورد توجه پژوهشگران، هنرمندان و دوستداران هنر و صنایع دستی قرار گیرد.

انتهای پیام